CPK planuje Lokalne Huby Mobilności

W kontekście dynamicznych w ostatnich latach przekształceń terenów zurbanizowanych, przy realizacji projektów infrastrukturalnych coraz większe znaczenie zyskują miastotwórcze działania motywowane współodpowiedzialnością za przestrzeń miejską. Działania w ramach projektu Lokalnych Hubów Mobilności (LHM) to przykład nowoczesnego podejścia do planowania przestrzeni, opartego na szerokiej współpracy wielu interesariuszy regionalnych inwestycji kolejowych CPK.

Współodpowiedzialność za przestrzeń i nowe rozwiązania dla miast

Podstawą koncepcji LHM jest budowanie dostępności do zintegrowanych usług transportowych przez projektowanie węzłów przesiadkowych opartych o usługi kolejowe, pełniących funkcję lokalnych centrów aktywizujących i współgrających z nowoczesną przestrzenią miejską. Punktem wyjścia jest tu analiza funkcjonalna otoczenia stacji kolejowych – pod względem istniejących usług, dostępności pieszej i kołowej, potencjału rozwojowego, struktury przestrzennej oraz potrzeb lokalnej społeczności. Projekt nie ogranicza się jedynie do aspektów technicznych infrastruktury, lecz pokazuje, jak odpowiedzialnie można kształtować rozwój ważnej z punktu widzenia mobilności mieszkańców część miasta, jaką jest otoczenie stacji kolejowej.

Szczególną rolę w procesie projektowym odgrywają jednostki samorządu terytorialnego (JST), które zaproszone do współpracy przy kreowaniu koncepcji programowo-przestrzennej są współautorami lokalnych rozwiązań. Opracowywanie założeń do powstających LHM zakłada aktywny udział samorządów od podpisania porozumienia wstępnego, przez wielostronne warsztaty urbanistyczno-transportowe z interesariuszami, aż po wspólne wypracowanie koncepcji zagospodarowania przestrzennego i zawarcie porozumienia wykonawczego. Dzięki temu możliwe jest zrozumienie lokalnych uwarunkowań, jak również uwzględnienie w projekcie elementów odpowiadających na wskazane potrzeby dodatkowych powiązań przestrzennych różnych miejskich interesariuszy i mieszkańców.

Przykłady LHM w projektach CPK

Aktualnie CPK kontynuuje projektowanie LHM w Sieradzu i Kaliszu, gdzie projektanci dążą do aktywizacji terenów kolejowych, w tym spójnego wpisania w nową przestrzeń miejską obiektów historycznych sąsiadujących ze stacjami pasażerskimi. Prace projektowe wokół planowanych LHM w tych miastach pokazują różnorodność wyzwań stojących przed planistami i projektantami: od potrzeby uwzględnienia rekomendacji konserwatorskich w obszarze ochrony zabytków, przez zmiany układów drogowych, odmienne kształtowanie przestrzeni publicznych, po konieczność jeszcze silniejszej integracji różnych środków transportu zbiorowego i wytyczania nowych powiązań pieszych i rowerowych w mieście. W każdym z przypadków zintegrowane podejście uwzględniające zidentyfikowane potrzeby lokalne skutkuje zaprojektowaniem przestrzeni wokół stacji kolejowych w taki sposób, by infrastruktura transportowa zapewniała bezpieczną i wygodną przesiadkę między różnymi środkami transportu. Zaproponowane podejście ma oferować nowe funkcje i możliwości wykorzystania przestrzeni mieszkańcom, a dzięki rewitalizacji staje się modelowym przykładem nowoczesnego rozwoju tkanki miejskiej.

Jednym z działań, w ramach przyjętego modelu współpracy z partnerami w regionach, są warsztaty typu „charrette”, które umożliwiają wymianę wiedzy i doświadczeń pomiędzy ekspertami różnych branż i instytucji – od urbanistyki i transportu, przez zarządzanie zielenią, po administrację publiczną. W trakcie spotkań uczestnicy, m. in. samorządowcy, przedstawiciele spółek kolejowych, miejskich spółek transportowych, zarządcy dróg, instytucje ochrony zabytków i projektanci, wspólnie identyfikują podstawowe potrzeby funkcjonalne projektowanych hubów i pożądane w takich obszarach funkcje dodatkowe (np. usługowe). W kolejnym kroku są projektowane m. in. nowe powiązania drogowe, transportu publicznego czy pieszo-rowerowe obszarów przydworcowych.

Dotychczasowe doświadczenia i korzyści

Jednym z działań w ramach projektów LHM jest również wsparcie CPK dla samorządów w zakresie przekształceń własnościowych i planistycznych. Często tereny wokół stacji kolejowych to obszary o skomplikowanej strukturze własnościowej, wymagającej przed przekształceniami uzgodnień między wieloma instytucjami. Spółka CPK przyjmuje rolę integratora i moderatora takich rozmów. Innym wyzwaniem, istotnym z punktu widzenia planistów, jest uwzględnienie w projektowaniu rozwiązań przeciwdziałających ograniczaniu powiązań infrastruktury transportowej z tkanką miasta – ograniczenia wynikające z układów torowych, niedostatecznej sieci dróg dojazdowych czy ciągów pieszych można zidentyfikować w wielu miastach w kraju. W trakcie procesu projektowania LHM dochodzi do wypracowania optymalnych rozwiązań i likwidacji tych ograniczeń w najlepszym dla rozwoju miast kształcie, co finalnie podnosi wartość społeczną inwestycji. Dotychczasowe doświadczenia planistów i projektantów CPK w realizacji projektów LHM pokazują, że współpraca i współodpowiedzialność przynoszą wymierne korzyści. Jednostki samorządu terytorialnego oraz inne instytucje, aktywnie uczestnicząc w procesie projektowym, zyskują realny wpływ na kształtowanie przestrzeni miejskiej i realizację założeń rozwojowych.

Działania w ramach projektu LHM przyczyniają się do:  

• wdrażania podejścia współodpowiedzialności za planowanie i projektowanie przestrzeni w terenach zurbanizowanych – zwłaszcza w kontekście dostępu do usług transportowych;
• aktywizacji terenów przykolejowych – wykorzystanie potencjału obszarów wokół stacji pasażerskich do tworzenia nowych przestrzeni publicznych, zabudowy mieszkaniowej czy uzupełnienia brakujących funkcji i usług;
• propasażerskiego podejścia do planowanej infrastruktury, stawiającego na intuicyjne korzystanie i komfort podróżnych – projektowanie uniwersalne dla szerokiej grupy odbiorców;
• poprawy dostępności i integracji transportu – ułatwienie przesiadek między różnymi środkami transportu, w tym czytelności przestrzeni węzła przesiadkowego i stworzenie spójnego systemu mobilności regionalnej;
• stymulowania rozwoju gospodarczego – dzięki zmianom projektowym w przyszłości wokół stacji pasażerskich mogą powstać nowe tereny inwestycyjne co pozwoli generować nowe miejsca pracy i realizować cele rozwojowe miast.  

Lokalne Huby Mobilności są nie tylko narzędziem kształtowania powiązań usług komunikacji publicznej, ale również katalizatorem przemian urbanistycznych w otoczeniu stacji pasażerskich. Dzięki partnerskiemu podejściu i zaangażowaniu różnych instytucji możliwe jest tworzenie zrównoważonych, szeroko dostępnych dla pasażera i mieszkańca funkcjonalnych, regionalnych centrów przesiadkowych, które odpowiadają wyzwaniom rozwijających się miast i regionów. To model planowania przestrzennego, który powinien stać się standardem w projektowaniu zintegrowanej infrastruktury transportowej w Polsce.

Tezy dotyczące projektowania Lokalnych Hubów Mobilności, realizowanych przy współudziale ekspertów z CPK, zostały przedstawione przez Magdę Niewęgłowską – kierownik zespołu ds. Analiz Transportowych z Biura Wdrażania Strategii i Planowania Podprogramu Kolejowego CPK – na warsztatach Centrum Unijnych Projektów Transportowych pt. „Fundusze UE na infrastrukturę pasażerską – perony i dworce w projektach rozliczanych ze wsparciem Funduszy Europejskich”.